Kraków - moje miasto - Kraków

Na zdjęciu katedra na Wawelu. Katedra romańska pod wezwaniem Św. Wacława znajduje się na północnym skraju wzgórza, na zachód od kościoła Św. Gereona, w obrębie murów katedry gotyckiej. Z romańskiej budowli zachowały się: krypta zachodnia pod wezwaniem Św. Leonarda z absydą ołtarzową, dolna część wieży południowej, zwanej Wikaryjską lub Srebrnych Dzwonów, przyziemie wieży północnej, fragmenty absydy oraz południowo wschodniej wieży schodowej. Budowę zaczęto być może już za czasów Bolesława Śmiałego, po roku 1058. Kontynuował ją Władysław Herman w latach 1079-1102 i jego następca Bolesław Krzywousty w latach 1102-1138. Świątynię konsekrowano dopiero w 1142 roku, lecz już w 1118 roku dokonano pochówku biskupa Maurusa w krypcie pod chórem zachodnim.

Kościół św. Wojciecha. Założenie kościoła legenda wiąże z osobą św. Wojciecha. Po raz pierwszy wymieniony w źródłach pisanych w 1250 roku. Badania wykopaliskowe, wykazały istnienie w tym miejscu dwu starszych budowli drewnianych. Wzniesienie świątyni murowanej nastąpiło zapewne ok. roku 1100. Bryłę budowli tworzyło prostokątne prezbiterium oraz niemal kwadratowa nawa. Wejście do kościoła znajdowało się w zachodnim odcinku ściany południowej. Obecność śladów budowli drewnianych, wskazuje, iż początki kościoła sięgać mogą rzeczywiście czasów wojciechowych.

Kosciół Franciszkanów. Franciszkanie zostali sprowadzeni do Krakowa w 1237 r. Kościół, konsekrowano w 1269 roku. W 1267 r. pochowano tu błogosławioną Salomeę a w 1279 - księcia Bolesława Wstydliwego. Pierwotny kościół został wzniesiony z cegły (w wątku wendyjskim) na planie regularnego krzyża o prosto zamkniętych ramionach.

Kościół św. Marii Magdaleny. Zlokalizowany w rejonie domniemanego placu targowego pośrodku krakowskiego podgrodzia - Okołu, na północny zachód od kościoła św. Andrzeja. We wnętrzu świątyni odsłonięto trzy poziomy użytkowe. Najstarszy, XIII-wieczny, zachował się w postaci warstwy zaprawy z odciśniętymi negatywami ceramicznych płytek posadzkowych, które zostały przeniesione do dwu kolejnych poziomów. Kościół św. Marii Magdaleny datowany jest na ok. połowę wieku XIII.

Kościół św. Salwatora, w oddali Wawel i Kraków.

Kościół św. Idziego. Powstanie świątyni wiąże się z osobami Władysława Hermana i żony Judyty, którzy w 1087 roku wysłali poselstwo do opactwa w St. Gilles w Prowansji, by uprosić o potomstwo. Rezultatem tegoż poselstwa były cudowne narodziny syna Bolesława (Krzywoustego), co z kolei stało się przyczyną ufundowania kościoła w Krakowie. Propozycja rekonstrukcji jest hipotetyczna.

Kościół św. Michała na Skałce ze starym korytem Wisły i Wawelem w tle.

Kościół Wszystkich Świętych. Był usytuowany na północnym przedpolu Okołu. Ufundowany przypuszczalnie przez rycerza Jakuba Bobolę z rodu Leliwitów. Po raz pierwszy wymieniony w Spisie Cudów św. Stanisława. Kościół pełnił ówcześnie funkcje parafialne. Wykopaliska archeologiczne nie doprowadziły do odsłonięcia murów romańskich jednakże stwierdzono dużą ilość drobnych ciosów wapienia wykorzystanych wtórnie w murach świątyni gotyckiej.

Kościół Sióstr Norbertanek pod wezwaniem ŚŚ. Augustyna i Jana. Zlokalizowany u stóp wzgórza św. Bronisławy u ujścia Rudawy do Wisły. Klasztor został założony przez Jaksę Gryfitę, najpewniej w roku 1162. Kościół śś. Augustyna i Jana poświęcił biskup Gedko. W kościele pochowano w roku 1259 bł. Bronisławę.

Kościół św. Piotra Apostoła. Wznosił się w północnej części podgrodzia – Okołu. Składał się zapewne z prezbiterium oraz nawy o niewielkich rozmiarach. Dotąd nie przeprowadzono badań archeologiczno - architektonicznych obiektu. Rekonstrukcja bryły świątyni jest hipotetyczna.

Kościół św. Michała Archanioła. Usytuowany na wapiennym wzgórzu zwanym 'Skałką', w południowej części miasta Kazimierza. Żywoty św. Stanisława podają, iż w tym właśnie kościele biskup poniósł śmierć męczeńską w roku 1079. Według Jana Długosza pierwotna świątynia miała kształt rotundy i została wzniesiona na miejscu kultu pogańskiego.

Kościół św. Floriana. Fundacja jego związana jest ze sprowadzeniem w 1184 roku, przez Kazimierza Sprawiedliwego relikwii św. Floriana. W 1216r, kolegiatę poświęcił biskup Wincenty Kadłubek. Formę świątyni można rekonstruować hipotetycznie, jako trzynawową bazylikę z wieżą zachodnią.

Kościół św. Andrzeja. Zlokalizowany w centralnym punkcie podgrodzia krakowskiego, zwanego Okołem. Ufundowany prawdopodobnie przez najwybitniejszego przedstawiciela rodu Toporczyków – Sieciecha. Jest zachowany jest do dziś w swym kształcie romańskim. Kościół został wzniesiony najpewniej na przełomie XI i XII wieku, następnie mógł być modernizowany. We wczesnym średniowieczu stanowił dominantę architektoniczną Okołu i doskonałą ostoję dla ludności podgrodzia w razie zagrożenia wrogim najazdem.

Kościół św. Gereona. Kościół był bazyliką trójnawową z transeptem i prezbiterium zamkniętym od wschodu absydą. W ramionach transeptu umieszczono absydy z ołtarzami bocznymi oraz empory wsparte na kolumnach z kapitelami zdobionymi romańską plecionką. Pod prezbiterium zachowała się częściowo krypta, której sklepienie wspierało się na czterech kolumnach. Budowla do niedawna była uznawana za pierwszą romańską katedrę na Wawelu. Przypisywano jej znane z przekazu Jana Długosza wezwanie Św. Gereona, zmienione na Św. Marii Egipcjanki w XIII wieku.

Kościół św. Trójcy. Zlokalizowany na przedpolu Okołu, pełnił funkcję kościoła parafialnego. W roku 1222 biskup krakowski Iwon Odrowąż sprowadził pierwszych Dominikanów i przekazał im kościół św. Trójcy. W roku 1289 w ukończonym chórze nowej świątyni spoczął książę Leszek Czarny. Z wieku XIII pochodzi m.in. refektarz klasztorny.

Kościół Najświętszej Marii Panny. Według relacji Długosza, kościół został założony w roku 1222 przez biskupa Iwona Odrowąża. Badania w podziemiach kościoła, ujawniły relikty późnoromańskiej fazy świątyni. Była to prawdopodobnie trzynawowa bazylika. Mury romańskie wzniesiono jedynie do wysokości ok. 1,5 m co może świadczyć o przerwaniu budowy w czasie najazdów tatarskich.

Kościół św. Salwatora i kościół Norbertanek - widok znad Wisły od strony Krakowa

Kościół św. Benedykta. Usytuowany na wyniosłym wzgórzu wapiennym zwanym 'Lasota', na prawym brzegu Wisły. Badania wykazały, iż ściany dawnej świątyni spoczywają na murach romańskich, wykonanych z niewielkich ciosów wapienia. Tę fazę świątyni wydatowano na wiek XII. Nie była ona jednak najstarszą, poniżej zalegają relikty rotundy jednoapsydowej.

Kościół św. Mikołaja. Położony na wschodnim przedpolu lokacyjnego miasta Krakowa, przy jednym z głównych szlaków drożnych, prowadzącym w kierunku Sandomierza. Wymieniony w bulli papieża Grzegorza IX, wystawionej w roku 1229, jako kaplica należąca do klasztoru tynieckiego. Obiekt jest datowany na wiek XII.

Kościół Najświętszego Salwatora. Usytuowany na południowo-wschodnim stoku wzgórza św. Bronisławy, u obecnego ujścia Rudawy do Wisły. Według Jana Długosza, kościół zbudował Piotr Włostowic ze Skrzynna. Poświęcenie miało miejsce w roku 1148. Badania, ujawniły relikty obiektów starszych od kościoła z połowy XII wieku, już w pierwszej fazie, kościół stanowił trzynawową bazylikę z pseudotranseptem i apsydą wschodnią. W XII wieku nastąpiła rozbudowa części wschodniej o wydłużone, prostokątne prezbiterium i aneksy boczne.